Jans stamtafel
In zijn stamcafé zit Jan (68) op zijn vaste plek met een dampende koffie voor zich. Door de ruit ziet hij een clubje jongeren voorbijkomen, giechelend, half pratend, half weggedoken in hun scherm. Hij blaast zijn adem uit en schudt licht zijn hoofd. “Alles nu, maar nergens moeite voor,” bromt hij terwijl hij ze nastaart.
Groot geworden met krapte en regels
Jan groeide op in de jaren vijftig. Thuis was luxe schaars en werken de norm. Zijn vader stond zes dagen per week in de fabriek, zijn moeder runde het huishouden en zorgde voor iedereen. “We hadden niet veel,” zegt hij, “maar we waren er zuinig en trots op. Elke gulden draaide je twee keer om.”
Al jong aan het werk
Op zijn vijftiende stopte Jan met school om mee te verdienen. Hij begon als leerling-monteur in een garage, maakte lange dagen en leerde het vak met vettige handen. “Het was zwaar,” zegt hij. “Maar als je vooruit wilde, stak je gewoon de handen uit de mouwen. Klaar.”
Wat hem nu opvalt
Nu, zoveel jaren later, snapt hij weinig van wat hij bij jongeren ziet: torenhoge verwachtingen, maar minder bereidheid om erin te investeren. “Ze willen vliegend starten, een prima salaris, flexibele tijden,” zegt hij. “Maar zodra er een tandje bij moet, haken ze af.”
Kees en zijn kleinzoon
En hij staat daar niet alleen in. Kees, een goede vriend van dezelfde leeftijd, haalt zijn schouders op als hij over zijn kleinzoon begint. “Die stond even op de vloer bij de supermarkt,” vertelt Kees. “Na een paar weken vond hij het ‘saai’. Toen ik vroeg wat hij dan wel wilde, zei hij: ‘Iets leuks, met impact.’ Ja, wat is dat dan?”
Van spaarpot naar bezorging dezelfde dag
Volgens Jan draait alles tegenwoordig in een hogere versnelling. Geduld is zeldzaam geworden. “Wij spaarden maanden, soms jaren, voor iets wat je graag wilde. Nu klik je wat aan en staat het morgen aan de deur. Dan vervaagt de echte waarde van spullen al snel.”
Socials als spotlicht en rookgordijn
Tech doet volgens hem veel met hoe je naar succes kijkt. “Op Instagram en LinkedIn zie je alleen hoogtepunten,” zegt hij. “Topbanen, perfecte plaatjes. Wat je niet ziet: missers, nachtwerk, afwijzingen. Het lijkt alsof het vanzelf komt, terwijl er achter de schermen keihard geploeterd wordt.”
Praatje met Lisa
Zijn nichtje Lisa, net klaar met studeren, zoekt een baan die zowel goed betaalt als iets betekent. Jan vroeg of ze bereid was laag te beginnen en door te groeien. “Ze keek me aan alsof ik gek was,” vertelt hij. “Ze zei: ‘Ik heb gestudeerd, ik ga toch niet beginnen met koffie halen en kopietjes maken?’ Ik snap haar, maar zo gaat het meestal wél.”
Balans tussen begrip en zorgen
Toch probeert Jan niet te blijven hangen. Hij weet hoe groot de druk is: studieschulden, een onbetaalbare woningmarkt, prestatiedruk overal. “Misschien hebben wij het té makkelijk willen maken,” zegt hij. “We wilden dat onze kinderen het beter kregen dan wij. Daardoor hebben we soms drempels weggehaald, terwijl je juist leert door eroverheen te klimmen.”
Wat hij hoopt voor hen
Wat hem bezighoudt: zonder uithoudingsvermogen en geduld wordt het lastig in de toekomst. “Het leven strooit niet alleen met cadeaus,” zegt hij. “Je valt, staat op, probeert opnieuw – dat hoort erbij. Als je geen weerstand opbouwt, hoe houd je je dan staande als het echt stormt?”
Naar buiten met de jas aan
Jan neemt de laatste slok en kijkt nog even naar buiten. De jongeren zijn opgegaan in de stroom van de stad. Hij staat op, trekt zijn jas recht en glimlacht flauwtjes. “Misschien moeten we ze gewoon ruimte geven,” denkt hij. “Je ontdekt je eigen pad door te dwalen, te botsen en weer verder te gaan.” Met een lichte zucht duwt hij de deur open en stapt naar buiten, net wat milder dan toen hij binnenkwam.
