Na 2030 is stroom niet meer vanzelfsprekend
Na 2030 kun je er niet automatisch van uitgaan dat er altijd stroom uit je stopcontact komt. Daarvoor waarschuwt hoogspanningsnetbeheerder TenneT. Vooral bedrijven doen er goed aan rekening te houden met korte onderbrekingen. Geen hele dagen en niet wekelijks, maar wel vaker dan nu. We zullen dus moeten leren omgaan met krapte: soms is er gewoon minder elektriciteit beschikbaar dan waar op dat moment om gevraagd wordt.
Wat is er aan de hand?
TenneT en andere netbeheerders melden al langer dat het stroomnet tegen zijn grenzen aanloopt. De overstap naar elektrisch rijden, verwarmen en produceren stuwt de vraag op. Tegelijk neemt conventionele productiecapaciteit geleidelijk af en leveren wind en zon niet op commando. Dat verhaal is bekend, maar dit keer komt TenneT met concretere verwachtingen en jaartallen.
Hoe groot is het risico, volgens TenneT?
In Nederland geldt dat de leveringszekerheid “goed” is als er op jaarbasis maximaal ongeveer vier uur is waarop de vraag niet volledig kan worden bediend. TenneT verwacht dat we na 2030 over die grens heen gaan. Voor 2033 rekent de netbeheerder op gemiddeld 12,6 uur aan tekorten; in 2035 zou dat nog 9,2 uur zijn. De pijn zit vooral in de winter, wanneer de vraag piekt en duurzame opbrengst tegenvalt. Ook al in 2030 loopt de kans op te vaak tekort merkbaar op.
Gaat het land dan massaal op zwart?
Nee. Een tekort van enkele uren per jaar betekent niet dat iedereen tegelijk zonder stroom zit. Denk eerder aan tijdelijke afschakeling van bepaalde gebruikers, lagere beschikbaarheid voor grootverbruikers of andere vormen van vraagsturing. Maar de strekking blijft: onbeperkt stroom afnemen op elk moment is geen vanzelfsprekendheid meer, zeker niet tijdens drukke winteravonden.
Hoe ontstaat die krapte?
Veel gascentrales zijn op leeftijd en verdienen straks mogelijk te weinig om open te blijven. Gaan ze dicht, dan verdwijnt flexibel vermogen dat nu bijspringt als wind en zon tekortschieten. Ondertussen blijft de elektriciteitsvraag groeien. Die mix van minder regelbaar aanbod en sneller stijgende vraag vergroot de kans op momenten waarop de rek eruit is. TenneT noemt dat de directe oorzaak van de dreigende krapte.
Wat wil TenneT dat er nu gebeurt?
De netbeheerder wil vaart maken met het organiseren van buffervermogen. Denk aan het stimuleren van energieopslag – bijvoorbeeld batterijen – zodat overschotten kunnen worden bewaard voor latere pieken. Daarnaast wil TenneT verkennen of zogeheten “capaciteitsmechanismen” nodig zijn: systemen waarbij producenten niet alleen betaald krijgen voor geleverde kilowatturen, maar ook voor het paraat houden van capaciteit die bij schaarste direct inzetbaar is.
Waarom die nadruk op onderzoek?
TenneT schat dat het uitwerken van het breedste pakket aan maatregelen ongeveer vijf jaar kost. Daarna volgen nog besluiten en aanpassingen in regels. Wachten tot de problemen zich aandienen is dus geen optie; dan ben je te laat. De zorg is dat bedrijven anders klem komen te zitten en er geen tijd meer is om een solide oplossing neer te zetten.
Klinkt dat niet nodeloos bureaucratisch?
Het lijkt veel papierwerk, maar volgens TenneT is het cruciale voorbereiding. Zonder goed ontworpen prikkels voor beschikbaarheid en opslag komt de benodigde capaciteit niet op tijd van de grond. De keuze voor een mechanisme – en de invulling ervan – bepaalt wie investeert, waar dat gebeurt en met welk risico. Dat wil je doordacht regelen, juist omdat de gevolgen groot zijn en decennialang doorwerken.
Wat betekent dit voor jou en voor bedrijven?
Richting 2030 wordt flexibiliteit belangrijker. Bedrijven moeten vaker plannen met het scenario dat er tijdelijk minder stroom is, vooral tijdens winterpieken. Voor huishoudens verandert er op korte termijn weinig, maar het besef groeit dat niet elke kilowattuur op elk moment beschikbaar is. Wie flexibel kan verbruiken of tijdelijk kan terugschakelen, staat straks sterker.
De tijd dringt
De boodschap van TenneT is duidelijk: kom nu in actie, anders loop je straks achter de feiten aan. Zonder versnelling in analyse, besluitvorming en uitvoering blijft het risico bestaan dat er vanaf 2030 vaker tekorten zijn dan we acceptabel vinden. Met de juiste prikkels voor beschikbaarheid, opslag en flexibel vermogen is die kloof te dichten – maar alleen als we op tijd schakelen.
