Een woordeloos ritueel aan het sterfbed
Werk je in een hospice, dan kom je niet alleen veel verdriet tegen, maar ook van die stille momenten die je compleet stil doen vallen. Verpleegkundigen maken soms dingen mee die je niet eenvoudig kunt verklaren. Een daarvan is een bescheiden, bijna ceremonieel gebaar dat veel mensen maken vlak voordat ze overlijden: een hand of arm die naar voren of omhoog gaat, alsof er iets onzichtbaars wordt aangeraakt.
Wie Katie Duncan is en wat haar opviel
Katie Duncan is verpleegkundige en ‘death care coach’ uit de Amerikaanse staat Maryland. Ze begeleidt al jaren mensen in hun laatste levensfase. Ze werkte op de intensive care, deed thuiszorg en stond in langdurige zorginstellingen aan talloze bedden. In al die tijd bleef één patroon terugkomen—en het raakt haar nog steeds: vlak voor het einde steken veel mensen hun arm uit of reiken ze omhoog, alsof iemand hen staat op te wachten.
Reiken naar iets wat je niet ziet
In een recente video noemt Katie dit een van de ongrijpbare kanten van sterven. Je ziet dan geregeld dat iemand de armen rustig optilt of de hand naar boven strekt, alsof er een handdruk verwacht wordt of iets net buiten bereik hangt. Het is geen onrustig zwaaien; het oogt kalm, gefocust en aandachtig, alsof er zonder woorden op een uitnodiging wordt gereageerd.
Wat mensen soms waarnemen
Dat reiken gaat soms samen met wat vaak ‘einde-levensvisioenen’ heet. Patiënten vertellen dan dat ze een dierbare zien, een oud huisdier, iets beschermends of een helder licht. Niet iedereen zegt er iets over—sommigen blijven stil—maar toch maken ze diezelfde beweging, alsof ze iets ervaren dat voor anderen verborgen blijft. Voor zorgverleners voelt het vaak alsof er een ontmoeting gaande is, ook al is er niets zichtbaars in de kamer.
Geen angst, wel geruststelling
Er is geen harde wetenschap die dit exact uitlegt. Toch herkennen veel mensen in de palliatieve zorg het als een vredig onderdeel van de overgang. Katie benadrukt dat patiënten op zulke momenten zelden bang lijken. Vaak straalt er juist rust van hen af, alsof die visioenen—wat het ook is—een diepe geruststelling geven. Voor wie erbij is, werkt dat verrassend troostend: de kamer voelt lichter, zachter, minder zwaar.
Hoe dit zorgverleners raakt
Voor professionals aan het bed zijn dit nederige, vormende momenten. Je staat erbij en mag getuige zijn van iets dat je niet kunt sturen of echt bevatten. Katie noemt het een voorrecht: het herinnert je eraan hoe kwetsbaar en betekenisvol die laatste ogenblikken zijn, en hoe weinig er soms nodig is—een hand, een blik, een bijna onmerkbaar gebaar—om iemand waardig te laten gaan.
Herkenning van kijkers en families
Na Katie’s video deelden veel mensen hun eigen ervaringen. Iemand schreef dat haar vader, die zijn armen al een tijd niet meer kon optillen, kort voor zijn overlijden beide armen naar voren bracht, alsof hij welkom werd geheten. Een ander omschreef het als “het moment ertussenin”, die korte pauze waarin alles zachter lijkt en de overgang al begonnen is.
Weer iemand noemde het “reiken naar de hemel”, en een familielid vertelde dat ze haar man niet durfde aan te raken toen hij zijn hand ophief—het voelde heilig, alsof je een intieme scène ziet die je niet wilt verstoren. Zulke verhalen lijken vaak op elkaar: ze ademen ontzag en een stille herkenning, zelfs bij mensen die zichzelf niet religieus noemen.
Wat dit families kan brengen
Voor nabestaanden kan zo’n gebaar voelen als een teken dat hun geliefde niet alleen is. Je krijgt het idee dat er iemand meeloopt, hoe je dat ook wilt noemen. Het kan het afscheid minder beangstigend maken en later, in de rouw, houvast geven: je denkt terug aan die rustige beweging, die uitgestoken hand, en het besef dat er aan het eind nog iets warms en zachts aanwezig was.
Een raadsel dat niet opgelost hoeft te worden
Misschien komt er ooit een medische verklaring, misschien ook niet. Voor nu is het voor veel zorgverleners en families genoeg om te zien wat het doet: de spanning zakt, de sfeer verzacht, en er sluipt een vleugje betekenis de kamer in. Dat kleine gebaar—een hand die omhoog reikt—zegt soms meer dan woorden. Een klein, mysterieus ritueel op de drempel van het leven dat je bijblijft.
@death.care.coach #doula #hospice #oncology #cancer #deathdoula #hospicenurse #socialwork #holistic #caregiver #nursing
